सर्वोच्च अदालतको फैसलाले ‘एक भारत, सर्वश्रेष्ठ भारत’ को भावनालाई बलियो बनाएको छ: भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी
२६ मंसिर २०८० २१:५०
फाइल तस्बिर।
भारतको सर्वोच्च अदालतले धारा ३७० र ३५ (ए) खारेज गर्ने सम्बन्धमा ११ डिसेम्बरमा ऐतिहासिक फैसला सुनाएको छ । सर्वोच्च अदालतले आफ्नो निर्णयमा भारतको सार्वभौमसत्ता र अखण्डतालाई अक्षुण राखेको छ, जुन हरेक भारतीयले सधैं कदर र सम्मान गरेका छन् । सर्वोच्च अदालतले २०१९ अगस्ट ५ मा भएको निर्णय विखण्डनको उद्देश्यले नभई संवैधानिक एकीकरणलाई अभिवृद्धि गर्ने उद्देश्यले लिएको भन्नेमा विश्वस्त भएर फैसला सुनाएको छ । सर्वोच्च अदालतले पनि धारा ३७० को प्रकृति स्थायी नभएको तथ्यलाई राम्ररी मान्यता दिएको छ।
जम्मू, कश्मीर र लद्दाखका सुन्दर र शान्त उपत्यकाहरू र हिउँले ढाकिएका पहाडहरूले पुस्तादेखि कवि, कलाकार र प्रत्येक भारतीयको हृदयलाई मोहित बनाएका छन्। यो एक अद्भुत क्षेत्र हो जुन हरेक हिसाबले अभूतपूर्व छ, जहाँ हिमालयले आकाश छुन्छ र जहाँ यसका ताल र नदीहरूको सफा पानी स्वर्गको दर्पण जस्तो देखिन्छ। तर विगत केही दशकदेखि जम्मू–कश्मीरका धेरै ठाउँमा यस्तो हिंसा र अस्थिरता देखिएको छ, जसको कल्पना पनि गर्न सकिँदैन । त्यहाँको अवस्था यस्तो थियो कि जम्मु कश्मीरका मेहनती, प्रकृतिप्रेमी र मायालु जनताले कहिल्यै सामना गर्नुपर्दैनथ्यो।
तर विडम्बना शताब्दीयौंदेखि उपनिवेशमा रहँदा, विशेषगरी आर्थिक र मानसिक रूपमा परनिर्भर भएकाले त्यतिबेलाको समाज अन्योलमा परेको थियो । सबैभन्दा आधारभूत मुद्दाहरूमा स्पष्ट दृष्टिकोण अपनाउनुको सट्टा, दुविधाको स्थिति कायम रह्यो, जसले थप अन्योल निम्त्यायो। दुखको कुरा, यस्तो मानसिकताका कारण जम्मू कश्मीरले ठूलो क्षति बेहोर्नुपरेको छ ।
देश स्वतन्त्र हुँदा तत्कालीन राजनीतिक नेतृत्वसँग राष्ट्रिय एकताको नयाँ सुरुवात गर्ने विकल्प थियो । तर त्यसको सट्टा लामो समयसम्म राष्ट्रिय हितलाई बेवास्ता गर्ने हो भने पनि त्यही भ्रमित समाजको दृष्टिकोणलाई निरन्तरता दिने निर्णय गरियो।
मैले मेरो जीवनको प्रारम्भिक चरणदेखि नै जम्मू(कश्मीर आन्दोलनसँग जोडिने अवसर पाएको छु। जम्मु कश्मीर राजनीतिक मुद्दा मात्रै होइन, समाजको आकांक्षा पूरा गर्ने कुरा हो भन्ने मेरो अवधारणा सधैं रहेको छ। डा। श्यामा प्रसाद मुखर्जीले नेहरू मन्त्रिपरिषद्मा महत्त्वपूर्ण पोर्टफोलियो पाएका थिए र उनी लामो समयसम्म सरकारमा रहन सक्थे। तैपनि, उनले कश्मीर मुद्दामा मन्त्रिपरिषद छोडे र अगाडि बढ्न कठिन बाटो रोजे, यद्यपी यसको मूल्य उनले आफ्नो प्राण दिनु पर्यो । तर उनको अथक प्रयास र बलिदानका कारण करोडौं भारतीयहरू काश्मिर मुद्दामा भावनात्मक रूपमा जोडिए।
धेरै वर्ष पछि, अटल जीले श्रीनगरको एक जनसभामा ‘मानवता’, ‘लोकतन्त्र’ र ‘कश्मीरियत’ को प्रभावशाली सन्देश दिए, जुन सधैं प्रेरणाको स्रोत रह्यो।
आर्टिकल 370 और 35(A) पर सुप्रीम कोर्ट के फैसले से ‘एक भारत, श्रेष्ठ भारत’ की भावना और मजबूत हुई है।
जम्मू, कश्मीर और लद्दाख में आए बदलाव पर पढ़िए मेरा यह आलेख…https://t.co/UBcwLqo8OA
— Narendra Modi (@narendramodi) December 12, 2023
मैले सधैं दृढतापूर्वक विश्वास गरेको छु कि जम्मु कश्मीरमा जे भयो त्यो हाम्रो राष्ट्र र त्यहाँका जनताको ठूलो विश्वासघात थियो। यो कलंक र जनतामाथि भएको अन्यायलाई मेटाउन म जे गर्न सक्छु र सधै गर्ने तीव्र इच्छा पनि थियो । म सधैं जम्मू कश्मीरका जनताको पीडा कम गर्न काम गर्न चाहन्छु।
यसलाई सरल भाषामा भन्नुपर्दा, धारा ३७० र ३५ (ए) जम्मू, कश्मीर र लद्दाखका लागि ठूलो बाधा थिए। यी धाराहरू अटूट पर्खालजस्तै थिए र गरिब, विपन्न, दलित, पिछडिएका वर्ग र महिलाका लागि पीडादायी थिए। धारा ३७० र ३५ (ए) को कारणले, जम्मू(कश्मीरका जनताले आफ्ना देशवासीहरूले पाएका अधिकार र विकास कहिल्यै पाएनन्। यी धाराहरूका कारण एउटै राष्ट्रका मानिसहरूबीच दूरी उत्पन्न भयो। यही दुरीका कारण जम्मू(कश्मीरको समस्या समाधान गर्न काम गर्न चाहने हाम्रो देशका धेरै मानिसहरूले त्यहाँका जनताको पीडा प्रष्ट महसुस गरे पनि त्यसो गर्न सकेनन्।
विगत धेरै दशकहरूमा यस मुद्दालाई नजिकबाट पछ्याउने कार्यकर्ताको रूपमा मुद्दाको सूक्ष्मता र जटिलताहरू राम्ररी जानकार थिए। म एउटा कुरामा एकदमै स्पष्ट थिएँ– जम्मू कश्मीरका जनता विकास चाहन्छन् र उनीहरू आफ्नो शक्ति र सीपको आधारमा भारतको विकासमा योगदान दिन चाहन्छन्। तिनीहरू आफ्ना छोराछोरीहरूको लागि राम्रो गुणस्तरको जीवन, हिंसा र अनिश्चितताबाट मुक्त जीवन चाहन्छन्।
तसर्थ, जम्मु कश्मीरका जनताको सेवा गर्दा हामीले तीनवटा कुरालाई प्राथमिकता दियौं– नागरिकको चासो बुझ्ने, सरकारका कामबाट आपसी विश्वास निर्माण गर्ने र विकासलाई प्राथमिकता दिने र दिगो विकास ।
मलाई याद छ, सन् २०१४ मा, हामीले सत्ता ग्रहण गरेलगत्तै, जम्मू कश्मीरमा विनाशकारी बाढी आएको थियो, जसले कश्मीर उपत्यकामा धेरै क्षति पुर्यायो। सेप्टेम्बर २०१४ मा, म स्थितिको मूल्याङ्कन गर्न श्रीनगर गएँ र पुनर्स्थापनाको लागि विशेष सहयोगको रूपमा एकहजार करोड रूपैयाँ घोषणा पनि गरें। यसले संकटको समयमा त्यहाँका जनतालाई सहयोग गर्न हाम्रो सरकार कत्तिको संवेदनशील छ भन्ने सन्देश पनि दिएको छ । मैले जम्मु कश्मीरमा जीवनका विभिन्न क्षेत्रका मानिसहरूलाई भेट्ने अवसर पाएको छु र यी कुराकानीहरूबाट एउटा साझा सूत्र निस्कन्छ ( मानिसहरू विकास मात्र होइन, उनीहरू दशकौंदेखिको भ्रष्टाचारबाट मुक्ति पनि चाहन्छन्। त्यस वर्ष मैले जम्मू कश्मीरमा ज्यान गुमाएकाहरूको सम्झनामा दिवाली नमनाउने निर्णय गरें। मैले पनि दीपावलीको दिन जम्मू कश्मीरमा उपस्थित हुने निर्णय गरें।
जम्मु कश्मीरको विकास यात्रालाई अझ सुदृढ पार्न हामीले हाम्रो सरकारका मन्त्रीहरूले त्यहाँ बारम्बार भ्रमण गर्ने र त्यहाँका जनतासँग प्रत्यक्ष संवाद गर्ने निर्णय गरेका छौं। यी क्रमिक भ्रमणहरूले जम्मू(कश्मीरमा सद्भाव कायम राख्न पनि महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेका छन्। मे २०१४ र मार्च २०१९ बीच १५० भन्दा बढी मन्त्रीस्तरीय भ्रमणहरू भए। यो आफैमा कीर्तिमान हो । २०१५ को विशेष प्याकेज जम्मू र कश्मीर को विकास आवश्यकताहरुलाई पूरा गर्न को लागी एक महत्वपूर्ण कदम थियो। जसमा पूर्वाधार विकास, रोजगारी सृजना, पर्यटन प्रवद्र्धन र हस्तकला उद्योगलाई सहयोग पु¥याउने पहल समावेश थियो ।
युवाहरूको सपना साकार पार्न खेलकुद शक्तिको सम्भाव्यतालाई बुझेर, हामीले जम्मू कश्मीरमा यसको पूर्ण उपयोग गर्यौं। विभिन्न खेलहरू मार्फत, हामीले त्यहाँका युवाहरूको आकांक्षा र भविष्यमा खेलकुद गतिविधिहरूको परिवर्तनकारी प्रभाव देख्यौं।
यस अवधिमा विभिन्न खेलस्थलको आधुनिकीकरण, तालिम कार्यक्रम र प्रशिक्षक उपलब्ध गराइएको थियो । यी सबैमध्ये सबैभन्दा अनौठो कुरा भनेको स्थानीय तहमा फुटबल क्लब स्थापनाको प्रोत्साहन थियो । यसको नतिजा उत्कृष्ट निस्कियो । मलाई प्रतिभाशाली फुटबल खेलाडी अफसान आशिकको नाम याद आयो। उनी डिसेम्बर २०१४ मा श्रीनगरमा ढुङ्गा हान्ने समूहको हिस्सा थिए, तर सही प्रोत्साहन पाएपछि उनी फुटबलतिर लागे, प्रशिक्षणको लागि पठाइयो र खेलमा उत्कृष्ट भए। मलाई ‘फिट इन्डिया डायलग’ कार्यक्रमको एउटा कार्यक्रममा उनीसँग भएको कुराकानी याद छ, जसमा मैले ‘बेन्ड इट लाइक बेकह्याम’ बाट अगाडि बढ्ने समय आएको बताएको छु किनभने अहिले यो ‘आस्क इट लाइक अफशान’ हो। अब अन्य युवाहरूले किकबक्सिङ, कराते र अन्य खेलहरूमा आफ्नो प्रतिभा देखाउन थालेकोमा म खुसी छु।
यस क्षेत्रको चौतर्फी विकासको दिशामा पञ्चायतको निर्वाचन पनि महत्वपूर्ण कोसेढुङ्गा सावित भएको छ । फेरि पनि, हामीले सत्तामा रहने वा हाम्रा सिद्धान्तहरूमा अडिग रहने छनौटको सामना गर्यौं। यो छनोट हामीलाई कहिल्यै गाह्रो भएन र हामीले सरकार गुमाउने विकल्प रोजेर हामी जुन आदर्शका लागि उभिएका छौं त्यसलाई प्राथमिकता दियौं। जम्मू कश्मीरका जनताको आकांक्षालाई उच्च प्राथमिकता दिइएको छ। पञ्चायत चुनावको सफलताले जम्मू कश्मीरका जनताको लोकतान्त्रिक प्रकृतिलाई संकेत गरेको छ। गाउँका मुखियाहरूसँगको कुराकानी सम्झन्छु । अन्य बिषय बाहेक मैले कुनै पनि हालतमा विद्यालय जलाउन नहुने र विद्यालयको संरक्षण गरिदिन आग्रह गरेको छु । यो पछ्याइएको देखेर म खुसी छु। आखिर, यदि विद्यालयहरू जलाइन्छ भने सबैभन्दा बढी साना बालबालिकाहरू पीडित हुन्छन्।
५ अगस्टको ऐतिहासिक दिन हरेक भारतीयको हृदय र दिमागमा कुँदिएको छ। हाम्रो संसदले धारा ३७० खारेज गर्ने ऐतिहासिक निर्णय पारित गर्यो र त्यसपछि जम्मू, कश्मीर र लद्दाखमा धेरै परिवर्तन भएको छ। न्यायिक अदालतको निर्णय डिसेम्बर २०२३ मा आएको छ, तर जम्मू, कश्मीर र लद्दाखको विकासको गतिलाई ध्यानमा राख्दै, जन अदालतले चार वर्ष अघिको धारा ३७० र ३५ (ए) लाई खारेज गर्ने संसदको निर्णयलाई कडा समर्थन गरेको छ।
राजनीतिक तहमा विगत ४ वर्षलाई तल्लो तहको लोकतन्त्रप्रतिको विश्वासको पुनर्स्थापनाका रूपमा हेर्नुपर्छ । महिला, जनजाति, अनुसूचित जाति, अनुसूचित जनजाति र समाजका विपन्न वर्गले अधिकार पाउन सकेका छैनन् । उही समयमा लद्दाखको आकांक्षालाई पनि पूर्ण रूपमा बेवास्ता गरियो। तर, ५ अगस्ट २०१९ ले सबै कुरा बदलिदियो। सबै केन्द्रीय कानूनहरू अब कुनै डर वा पक्षपात बिना लागू हुन्छन्, प्रतिनिधित्व पनि पहिले भन्दा धेरै व्यापक भएको छ। तीन तहको पञ्चायती राज्य प्रणाली लागू भएको छ, बीडीसीको निर्वाचन भएको छ र लगभग बिर्सिएका शरणार्थी समुदायले पनि विकासको फाइदा लिन थालेका छन् ।
केन्द्र सरकारका प्रमुख योजनाहरूले शतप्रतिशत लक्ष्य हासिल गरेका छन्, त्यस्ता योजनाहरूमा समाजका सबै वर्गलाई समावेश गरिएको छ। यसमा सौभाग्य र उज्ज्वला योजनाहरू समावेश छन्। आवास, धारा जडान र आर्थिक समावेशीकरणमा प्रगति भएको छ । जनताका लागि ठूलो चुनौती बनेको स्वास्थ्य सेवा क्षेत्रमा पनि पूर्वाधारको विकास भएको छ । सबै गाउँले खुला दिसामुक्त- ओडीएफ प्लस दर्जा हासिल गरेका छन्।
कुनै समय भ्रष्टाचार र पक्षपातको चपेटामा परेका सरकारी रिक्त पदहरू पारदर्शी र निष्पक्ष प्रक्रियाबाट पूर्ति भएका छन् । आईएमआर जस्ता अन्य सूचकहरूमा सुधार देखिएको छ। पूर्वाधार र पर्यटनको प्रवर्द्धन सबैले देख्न सक्ने अवस्था छ। यसको श्रेय स्वाभाविक रूपमा जम्मू(कश्मीरका जनताको दृढतालाई जान्छ, जसले बारम्बार देखाएका छन् कि उनीहरू केवल विकास चाहन्छन् र यो सकारात्मक परिवर्तनको वाहन बन्न इच्छुक छन्। यसअघि जम्मू, कश्मीर र लद्दाखको अवस्थालाई लिएर प्रश्नचिन्ह खडा भएको थियो । अहिले कीर्तिमानी वृद्धि, कीर्तिमानी विकास, पर्यटकको कीर्तिमानी आगमनको खबर सुन्दा मानिसहरु अचम्ममा परेका छन् ।
सर्वोच्च अदालतले ११ डिसेम्बरको आफ्नो निर्णयमा ‘ एक भारत, सर्वश्रेष्ठ भारत’ को भावनालाई बलियो बनाएको छ। यसले हामीलाई सुशासनका लागि एकता र साझा प्रतिबद्धता नै हाम्रो पहिचान हो भनेर सम्झायो। आज, जम्मु, कश्मीर र लद्दाखमा जन्मेका हरेक बच्चाले स्वच्छ वातावरण पाउँछन् जसमा उसले आफ्नो जीवन्त आकांक्षाले भरिएको भविष्य महसुस गर्न सक्छ। आजका मानिसहरूका सपनाहरू विगतमा भर परेका छैनन्, तर भविष्यका सम्भावनाहरूका बारेमा छन्। जम्मू(कश्मीरमा निराशा, निराशा र निराशाको स्थान अब विकास, लोकतन्त्र र मर्यादाले लिएको छ।
(भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले हिन्दी भाषामा www.narendramodi.in मा लेखेको लेख नेपाली भाषामा भावानुवाद गरिएको हो ।)
प्रतिक्रिया