फिलिपिन्सका पूर्व राष्ट्रपति डुटेर्टेलाई पक्राउ गर्ने अन्तर्राष्ट्रिय फौजदारी अदालत के हो? काे-काे छन् पक्राउ सूचीमा

अन्तर्राष्ट्रिय फौजदारी अदालत (आइसीसी) ले गम्भीर अन्तर्राष्ट्रिय अपराधहरू, जस्तै जातीय संहार (जेनोसाइड) र मानवताविरोधी अपराधहरूको विरुद्ध कारबाही गर्ने अन्तिम उपायको अदालत हो। यही अदालतले पूर्व फिलिपिनी राष्ट्रपति रोड्रिगो दुतेर्तेलाई मानवताविरोधी अपराधको आरोपमा पक्राउ गरेको छ।

७९ वर्षीय दुतेर्ते अन्तर्राष्ट्रिय अदालतद्वारा पक्राउ पर्ने पहिलो पूर्व एसियाली नेता बनेका छन्। उनलाई अदालतले पक्राउ आदेश जारी गरेपछि फिलिपिन्समा पक्राउ गरिएको थियो। उनी बुधबार रातीसम्ममा नेदरल्यान्ड्स पुग्ने अपेक्षा गरिएको छ।

अन्तर्राष्ट्रिय फौजदारी अदालत के हो?

आइसीसीले युद्ध अपराध, मानवताविरोधी अपराध, जातीय संहार, र आक्रमण अपराधहरूको छानबिन गर्छ। जब कुनै देशले आफ्नै भूमिमा अपराधीलाई कानुनी कारबाही गर्न असक्षम वा अनिच्छुक देखिन्छन्, त्यसबेला आइसीसी हस्तक्षेप गर्छ।

हालसम्म १२५ राष्ट्र यस अदालतका सदस्य छन्। तर, प्रमुख शक्ति राष्ट्रहरू जस्तै अमेरिका, रूस, र चीन यसका सदस्य छैनन्। यस वर्षको लागि १९५ मिलियन यूरोको बजेट रहेको यो अदालतसँग आफ्नै प्रहरी बल छैन, त्यसैले अपराधीहरूलाई पक्राउ गर्न सदस्य राष्ट्रहरूको सहयोग आवश्यक पर्छ।

आइसीसीले अहिलेसम्म ६० वटा पक्राउ आदेश जारी गरिसकेको छ र ११ जना दोषी ठहर भएका छन्। कङ्गोलिज युद्ध अपराधी थोमस लुबाङ्गा २०१२ मा पहिलो दोषी ठहर भएका थिए, उनलाई १४ वर्षको जेल सजाय सुनाइएको थियो।

२०२१ मा, आइसीसीले युगान्डाका विद्रोही नेता डोमिनिक ओङ्गवेनलाई युद्ध अपराध र मानवताविरोधी अपराधका दर्जनौं आरोपमा दोषी ठहर गर्यो। उनी सानै उमेरमा बाल सैनिक थिए, पछि गएर लर्ड्स रेजिस्टेन्स आर्मी नामक कुख्यात विद्रोही समूहका क्रूर कमाण्डर बने।

हाल, केन्द्रीय अफ्रिकी गणतन्त्रका पूर्व फुटबल महासंघ अध्यक्ष प्याट्रिस(एडुआर्ड नगाइसोना र अल्फ्रेड येकाटम विरुद्ध युद्ध अपराध र मानवताविरोधी अपराधका अभियोगमा फैसलाको प्रतीक्षा गरिएको छ।

आइसीसीको हिरासत केन्द्र नेदरल्यान्ड्सको हेग शहरको शेभेनिङ्गेन उपनगरमा रहेको छ। यो केन्द्र एक उच्च सुरक्षायुक्त जेल परिसरभित्र रहेको छ।

यहाँ रहेका कैदीहरूलाई किताब, टिभी, समाचार, जिम र खेलकुद सुविधाहरू उपलब्ध गराइन्छ। उनीहरू आफ्नो बचाउका लागि कानुनी अध्ययन गर्न कम्प्युटर प्रयोग गर्न सक्छन्। अदालतले परिवारका सदस्यहरूलाई भेटघाटको पनि व्यवस्था गर्छ।

आइसीसी हिरासत केन्द्रमा रहेका कोठाहरूमा बेड, डेस्क, कपडा राख्ने दराज, शौचालय, हात धुने बेसिन, टिभी र गार्डहरूलाई बोलाउने इन्टरकम प्रणाली जडान गरिएको हुन्छ। यदि दुतेर्ते दोषी ठहर भए, उनले हेगमा होइन, कुनै अर्को देशको जेलमा सजाय भोग्नेछन्।

हाल हिरासत केन्द्रमा ५ जना अन्य अपराधीहरू छन्, जसमा महामत सईद अब्देल कानी (केन्द्रीय अफ्रिकी गणतन्त्र), अल हसन (माली), तथा अब्दुल रहमान (सुडान) छन्।

आइसीसीले स्थापना भएदेखि दर्जनौं अपराधीहरू विरुद्ध पक्राउ आदेश जारी गरिसकेको छ। यसमा रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिन र इजरायली प्रधानमन्त्री बिन्यामिन नेतान्याहू पनि परेका छन्।

पुटिनलाई युक्रेनी बालबालिकाहरूको अपहरणको व्यक्तिगत जिम्मेवारी लिएको आरोप लागेको छ, जसलाई उनले अस्वीकार गरेका छन्।

गत नोभेम्बरमा अदालतले नेतान्याहू, उनका पूर्व रक्षामन्त्री, र हमासका सैन्य प्रमुखविरुद्ध युद्ध अपराधका आरोपमा पक्राउ आदेश जारी गर्यो। नेतान्याहूले अदालतको कारबाहीलाई ‘हास्यास्पद र झूटो’ भन्दै अस्वीकार गरेका छन्।

अन्य आइसीसीद्वारा खोजी गरिएका अपराधीहरूमा पूर्व सुडानी राष्ट्रपति ओमर अल(बशिर र युगान्डाको लर्ड्स रेजिस्टेन्स आर्मीका नेता जोसेफ कोनी रहेका छन्।