धानखेत मासेर किबीखेती

एकपटकको लगानीले वर्षौँसम्म आम्दानी दिने किबीप्रति बागलुङका किसानको आकर्षण छ। काठेखोला गाउँपालिका-५ थामडाँडाका इन्जिनियर खिमानन्द कँडेलले १२ रोपनी जग्गामा किबीखेती गरेका छन्।

गत वर्ष ५०० केजी किवी बजार पठाएका उनको किवी बगैँचामा योपटक दोब्बर बढी उत्पादन भएको छ। गत वर्षदेखि उत्पादन दिन थालेको किवी वार्षिकरूपमा ५०० केजी भन्दा बढीका दरले उत्पादनमा वृद्धि हुँदै आएको छ।

किबीको मूल्य क्रमशः घटे पनि उत्पादन बढेको कँडेलको भनाइ छ। उनीजस्ता सयौँ किसानले किबीलाई प्राथमिकतामा राखेर खेती गर्न थालेका छन्। प्रतिकेजी ३०० मा बिक्री हुँदै आएको किबीले क्रमशः बजार पाउन थालेपछि यहाँका किसान उत्साहित भएका छन्।

‘सुरुमा बढी मेहनत लाग्छ। २०७७ सालमा लगाएको किबीले गत वर्षदेखि उत्पादन दिन थाल्यो। अघिपछि स्याहार गरिरहन पर्दैन, जागिर तथा अन्य काम गरेर पनि खेती गर्न सकिन्छ’, उनले भने, ‘कोरोनाकालमा बाँझो बारीलाई सदुपयोग गर्न लगाएको किबीले वर्षभरिको घर खर्च पुगे भइहाल्यो। कोदो जम्मा आठ-दश मुरी मात्र फल्थ्यो पहिला त्यही बारीमा।’

बागलुङमा थोरै लगानीमा राम्रो आम्दानी गर्ने उत्कृष्ट फलफूल खेतीका रूपमा किबीलाई लिन थालेपछि यहाँका किसान उत्साहित भएका छन्। कँडेलले यो वर्ष रु तीन लाख बढीको किवी बिक्री गर्ने लक्ष्य राखेका छन्।

पछिल्लो समय बसाइसराइका कारण बाँझो जग्गा बढ्दै गएको, खेतीयोग्य अन्य जग्गामा काम गर्ने जनशक्ति अभाव छ। त्यसैले पनि जग्गाको सदुपयोग गर्ने प्रमुख माध्यम किवी बनेको छ। काठेखोला गाउँपालिका-७ रेशका वडाध्यक्ष प्रेम लामिछाने यस वर्ष २० क्विन्टल किवी फलेको बताए। उनले बजारीकरणका लागि स्थानीय तहलाई नीति बनाउन सुझाव दिएको बताए।

‘२० क्विन्टल किवी फलेको छ, एकैपटक बजारमा पुग्दा बिक्री नहुन सक्छ, कम्तीमा एक महिना राखेर बिक्री गर्न सके राम्रै आम्दानी हुन्छ’, उनले भने, ‘एकपटक लगाउने, समय-समयमा हेरचाह गर्ने र थाक्रो व्यवस्थापन गरेपछि सहजै किवी फल्छ, तरकारीखेतीलाई जस्तो स्याहार गर्नु पर्दैन, फुर्सदको समय उपभोग पनि हुने आम्दानी पनि हुन्छ।’

उत्पादन बढेपछि ६०० रुपैयाँ पर्ने किबीको मूल्य भने घटेर ३०० प्रतिकेजीमा झरेको छ। गाउँ-गाउँमा उत्पादन भएको किवी अहिले बागलुङ बजारमा देखिन थालेको छ। केही वर्ष पहिलासम्म आयात गरेको किवी बिक्री गर्दै आएका यहाँका फलफूल व्यवसायी अहिले बागलुङकै गाउँ-गाउँमा उत्पादन भएको किवी बिक्री गर्न भ्याइनभ्याइ भएको बताउँछन्।

बागलुङ नगरपालिका-८ सिगानाका पूर्ववडाध्यक्ष जितबहादुर जिसीले धानखेत मासेर सुन्तला र किबीखेती गरेका छन्। आफू वडाध्यक्ष हुँदा किसानलाई फलफूलखेतीमा आकर्षण गर्न आफैँले शुरु गरेको उनले बताए।