नेपाल आइपुगे १५ मुर्रा राँगा, कहाँ-कहाँ राखिँदै छ ?

भारत सरकारबाट नेपाललाई वस्तुगत सहायतास्वरूप उच्च प्रजनन क्षमताका मुर्रा राँगा उपलब्ध गराउने सहमति भएअनुसार भारतबाट बुधबार बाँकेको जमुनाहा नाका हुँदै ती राँगा नेपाल भित्रिएका छन् ।

नेपालमा मुर्रा भनेर चिनिने एउटा मुर्राह भैंसी २ वर्षअगाडि भारतको राजस्थानमा आयोजित पुष्कर मेलामा चर्चामा आएको थियो । त्यस बेला भैंसीको तौल १५ सय किलो, उचाइ ६ फिट र लम्बाइ १४ फिट थियो । बोलकबोलमा यो भैंसी किन्न २ करोडभन्दा बढीको बोली लागेको थियो । त्यतिबेला भारतमा सबैभन्दा सस्तो बीएमडब्ल्यू गाडीको मूल्य लगभग ८० लाख रूपैयाँ थियो ।

मुर्रा भैंसी पाल्ने र राम्रो खाना खुवाउँदा दैनिक ८ देखि १० हजार रूपैयाँ खर्च हुने पशु कृषकहरू बताउँछन् । खानेकुरामा यसले घाँस, भुस, सुख्खा फलफूल, दूधजन्य पदार्थ आदि खान्छ ।

मुर्रा राँगामा खर्च मात्र हुने होइन, यसबाट किसानले लाखौं रूपैयाँ आम्दानी गर्छन् । वास्तवमा गाईवस्तु किसानहरूले यसको शुक्राणु निकाल्छन्, यसलाई वैज्ञानिक रूपमा पातलो पार्छन् र त्यसपछि सामान्य भैंसीको गर्भाधानका लागि बेच्छन् । मुर्रा राँगाले एक पटकमा १०-१४ एमएल वीर्य निकाल्छ, यसलाई पातलो गरेर ७०० देखि ९०० डोज बनाउन सकिन्छ । भैंसीको गर्भाधानका लागि भारतमा यसको एक डोजको मूल्य ८०० देखि १६ सय रूपैयाँ पर्छ । यसबाट पशुपालकहरूले भारतमा वार्षिक ८० लाखदेखि १ करोड ५० लाख रूपैयाँसम्म आम्दानी गर्छन् ।

मुर्रा भैंसीको उत्पत्ति उत्तर प्रदेशको भदवारी, आगरा र इटावा रहेको विज्ञहरू बताउँछन् । पछि यो अन्य राज्यहरूमा पनि उपलब्ध हुन थाल्यो । अहिले यो भैंसी हरियाणाको रोहतक, हिसार, जिन्द, पन्जाबको नाभा, पटियाला र राजस्थानका धेरै जिल्लामा पाइन्छ ।

मुर्रा जातका भैंसीहरू हेर्दा भारी र आकर्षक हुन्छन् । यसले सामान्य भैंसीको तुलनामा दुईदेखि तीन गुणा बढी दूध दिन सक्छ । सामान्य जातको भैंसीले दैनिक ८ देखि १० लिटर दूध दिन्छ । जबकि मुर्रा भैंसीले २० देखि २५ लिटर दूध दिन्छ । खानपानमा सुधार भयो भने यो दूध उत्पादन गर्ने क्षमता पनि बढ्न सक्छ ।

उपलब्धता र भौगोलिक समानतासमेतका आधारमा सम्भावित क्षेत्र पहिचान गरी उच्च प्रजनन क्षमताका मुर्रा राँगा नेपाल ल्याउन नेपाल सरकारले लामो प्रयास गरिरहेको थियो । प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ को पछिल्लो भारत भ्रमणका अवसरमा मुर्रा राँगा नेपाललाई प्रदान गर्ने घोषणा भएको थियो ।

विद्यमान क्वारेन्टिन प्रक्रिया पूरा गरी नेपाल ल्याइएका राँगा लहान पोखरा र गौघाटस्थित राष्ट्रिय पशु प्रजनन कार्यालयमा व्यवस्थापन गरिने पशु सेवा विभागले जनाएको छ । भारतबाट प्राप्त राँगामध्ये राष्ट्रिय पशु प्रजनन कार्यालय पोखरामा सात, राष्ट्रिय पशु प्रजनन कार्यालय लहानमा पाँच र राष्ट्रिय पशु प्रजनन कार्यालय नेपालगञ्जमा तीनवटा राखिने छ ।