किन संकट उन्मुख छ बेलायतको अर्थतन्त्र ?

पछिल्लो समय बेलायतको अर्थतन्त्रले धेरै समस्या सामना गरिरहेको छ । मुद्रास्फीतिको असरले जनता मर्कामा परेका छन् । जसरी मुद्रास्फीति बढिरहेको छ, त्यसअनुसार जनताको आम्दानी बढेको छैन ।

अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष (आईएमएफ) ले यो वर्ष सबै प्रमुख अर्थतन्त्रको वृद्धिदरको प्रक्षेपण गरे पनि बेलायतको अर्थतन्त्रमा गिरावट आउने बताएको तथ्यबाट अवस्था कति खराब छ भन्ने अनुमान गर्न सकिन्छ ।

बैंक अफ इंग्ल्याण्डले यो वर्ष बेलायत मन्दीमा पर्ने अनुमान गरेको छ । यद्यपि, मन्दीको यो चरण छोटो हुनेछ र पहिले आशंका गरिएकोजस्तो हुनेछैन । कोरोना महामारी, रुस–युक्रेन युद्ध र बढ्दो ऊर्जा तथा खाद्यान्नको मूल्यले बेलायतको अर्थतन्त्रलाई निरन्तर कमजोर बनाउँदै लगेकोले यो कुनै अचम्मको कुरा होइन ।

अनुमानहरू सधैं सही हुँदैनन् । धेरै कुराले अर्थतन्त्रलाई असर गर्छ । यसमा भूराजनीतिदेखि मौसमसम्म सबै समावेश छ । यही कारणले गर्दा अर्थतन्त्रका बारेमा धेरै पटक गरिएका भविष्यवाणी सही साबित हुँदैनन् । तर त्यस्ता मूल्यांकनले अर्थव्यवस्था कुन दिशामा गइरहेको छ भन्न सक्छ ।

तर अहिलेको कठिन परिस्थितिले बेलायतलाई अन्य देशभन्दा बढी सताएको देखिन्छ । धनी देशको आर्थिक कार्यसम्पादनको अनुगमन गर्ने संस्था ओईसीडीका अनुसार कोरोना महामारीको सुरुवाती महिनामा बेलायतको अर्थतन्त्र अन्य धनी देशको तुलनामा धेरै खस्किएको छ ।

के बेलायत खस्किँदै छ

महामारीपछि अर्थतन्त्र पुनः खोलिएपछि द्रुत गतिमा सुधार आएको थियो, तर अघिल्लो घाटाको पूर्ति गर्न पर्याप्त थिएन । यद्यपि, बेलायत र अन्य प्रमुख अर्थतन्त्रहरू बीचको खाडल त्यति ठूलो छैन जस्तो देखिन्छ किनकि धेरै देशहरूले स्वास्थ्य र शिक्षा जस्ता सार्वजनिक सेवाहरूको उत्पादन पनि गणना गर्छन् ।

उदाहरणका लागि, नर्सको तलब त्यसमा लाग्ने लागत अनुसार गणना गरिन्छ । तर बेलायतमा फरक हिसाबले गणना गरिन्छ । यहाँ प्रदान गरिएको सेवाको मूल्य गणना छ । त्यसकारण, बेलायतको अर्थतन्त्रमा स्ट्राइकका कारण बन्द विद्यालयहरू, अस्पतालहरूमा रद्द गरिएका अपरेसन र कामको असर देखिन्छ ।

बैंक अफ इंग्ल्याण्ड र आईएमएफ दुवैले यो वर्ष बेलायतको अर्थतन्त्र संकुचित हुने बताएका छन् । जबकि जी ७ देशहरूको अर्थतन्त्र यस वर्ष बढ्ने सम्भावना छ । जुलियन जेसप जस्ता स्वतन्त्र अर्थशास्त्रीहरू विश्वास गर्छन् कि आईएमएफले बेलायती अर्थतन्त्रको सम्भावनाको अत्यधिक निराशावादी मूल्यांकन गरिरहेको छ । आईएमएफ र स्वतन्त्र अर्थशास्त्रीहरूको मूल्यांकनबीचको भिन्नताबारे छलफल भइरहेको छ ।
जे होस्, बेलायती अर्थतन्त्रको प्रदर्शनमा गिरावट आउनुमा केही कारणहरू छन् ।

के यो ब्रेग्जिटको असर हो ?

ब्रेक्जिटका कारण अर्थतन्त्रमा भएको क्षतिको तथ्यांकमा फरक छ । ब्लुमबर्गको प्रतिवेदन अनुसार ब्रेक्जिटका कारण बेलायतको अर्थतन्त्रले वार्षिक १०० अर्ब पाउण्डको नोक्सानी बेहोर्नु परेको छ । बेलायत युरोपेली युनियनको हिस्सा बनेको भए यसको अर्थतन्त्र चार प्रतिशतले घट्ने थियो ।

स्वतन्त्र थिंक ट्यांक इन्स्टिच्युट फर फिस्कल स्टडिजका उपनिर्देशक कार्ल इमर्सनले भने, ‘युरोपियन युनियन विश्वको सबैभन्दा धनी क्षेत्र हो । तर हामीले यो समूहसँग व्यापार गर्न अझै गाह्रो बनाएका छौं । त्यसैले बेलायतको अर्थतन्त्र अघि बढ्न मुस्किल छ ।’

सन् २०१६ मा ब्रेक्जिटमा जनमत संग्रह भएदेखि व्यापार लगानी पनि ठप्प भएको उनको भनाइ छ । यसले आर्थिक वृद्धिदरलाई थप कमजोर बनाएको छ । बैंक अफ इंग्ल्याण्डका एक नीति निर्माताले यसअघि युरोपेली संघका कामदारहरू स्वतन्त्र रूपमा बेलायत आउने गर्थे तर अहिले त्यस्तो नभएको बताए । यसले आतिथ्य, कृषि र हेरचाह क्षेत्रका लागि पर्याप्त कामदार पाउन गाह्रो भएको छ ।

यसका कारण मुलुकको अर्थतन्त्रमा २९ अर्ब पाउण्डको लगानी घाटा भएको उनको भनाइ छ । आफूलाई ‘ब्रेक्जिट अप्टिमिस्ट’ भन्ने जुलियन जेसप पनि अहिले ब्रेक्जिटबाट केही कठिनाइ भएको स्वीकार्छन् । तर पछि बेलायतलाई धेरै फाइदा हुने उनको विश्वास छ ।

‘कतिपयले यसको प्रभावलाई बढाइचढाइ गरिरहेका छन् । तर अधिकांश कठिनाइहरू अस्थायी हुनेछन् । अनिश्चितता हटाउन र बदलिएको परिस्थितिमा समायोजन गर्ने समय लाग्छ,’ उनले भने ।

अर्थतन्त्रलाई अरु के असर ?

युक्रेनमा रुसले आक्रमण गरेपछि विश्व बजारमा ऊर्जाको मूल्य बढेको छ । तर यसको प्रभाव विभिन्न देशहरूमा फरक फरक छ । अमेरिकासँग जीवाश्म इन्धनको आफ्नै स्रोत छ र युरोपेली देशहरूसँग वैकल्पिक ऊर्जाका धेरै स्रोतहरू छन् । उदाहरणका लागि, फ्रान्समा आणविक नेटवर्कको ठूलो दायरा छ र नर्वेमा धेरै जलविद्युत् छ ।

यस मामिलामा बेलायत खाली छ । यसबाहेक, बेलायतमा बिजुलीको मूल्य ग्यासको मूल्यमा निर्भर गर्छ । ग्यासबाट बिजुली बनाउन सबैभन्दा महँगो छ । यसले बेलायतमा जनताको बिजुलीको बिल निकै बढेको छ र यसका कारण मुद्रास्फीति अनियन्त्रित बन्दै गएको छ ।

धेरै देशमा कोरोना महामारीमा कामदारको संख्यामा कमी देखियो । तर, बेलायतमा महामारी सकिए पनि कामदार अभाव छ । काममा फकिर्नुका साटो धेरै युवा पढाइमा व्यस्त भएका छन् । अलि बढी उमेर भएकाले चाँडै अवकाश लिएका छन् । केही लामो समयसम्म पाउने बिरामी बिदामा छन् ।

दीर्घकालीन समस्याहरू

क्याम्ब्रिज विश्वविद्यालयका अर्थशास्त्री डियान कोयल भन्छिन् कि बेलायतको अर्थतन्त्रको कमजोर प्रदर्शनको कारण केही थप आधारभूत कुराहरू छन् । सन् २००८ को मन्दीपछि यहाँको अर्थतन्त्र पनि सुस्त रहेको उनको भनाइ छ । साथै सन् १९९० देखि लगानी घट्दा र पछिल्लो समय ब्रेक्जिट, कोभिड र अहिले रुस–युक्रेन युद्धले समस्या सिर्जना गर्दा बेलायत अप्ठ्यारोमा परेको हो ।

सन् २०२२ मा बेलायती अर्थतन्त्र कुनै प्रकारले मन्दीबाट जोगिएको थियो । यही उदाहरण दिँदै बेलायतका अर्थमन्त्री जेरेमी हन्टले बेलायतसँग अर्थव्यवस्थाको संकट झेल्ने क्षमता रहेको बताएका छन् । साथै उनले देश अझै मुस्किलबाट बाहिर निस्किनसकेको पनि उल्लेख गरेका छन् । (बीबीसीबाट)